Oefenen van de deelvaardigheden
Het CITO doet een poging om door middel van toetsen zicht te krijgen op de ranking van leerlingen, de positie ten opzichte van elkaar. De uitslagen van de toets worden gebruikt om een normaalverdeling te maken, waardoor je de aan de leerlingprestaties percentielscores kunt toekennen. De toets voor begrijpend lezen doet een serieuze poging om de vaardigheid van het lezen in kaart te brengen. Vergelijk het met de springbak bij het verspringen: De bak is groot zodat alle leerlingen binnen de bak springen, zowel de leerlingen die 50 cm springen als de leerlingen die 5 meter kunnen springen. Het permanent aanbieden van de springbak levert echter geen betere verspringers op. Daarvoor moet je de aanloop oefenen, de afzet en de timing van het springen, je sprongkracht (bij voorkeur in het krachthonk), de techniek van het landen etc. Het leren verspringen bestaat uit het oefenen van de deelvaardigheden. Na al deze oefeningen is het natuurlijk wel handig om ook echt te oefenen in de springbak en te laten zien ('toetsen') wat je kan in een wedstrijd.
Het leerproces is het lesdoel
Ook begrijpend lezen kent veel deelprocessen, die pas gaan werken als ze in harmonie worden ingezet bij het lezen. Voorbeelden daarvan zijn het lezen met behulp van de basisstrategieën, herlezen, leesdoel bepalen, en herordenen en vergelijken van de informatie. Het leerproces van begrijpend lezen is dus het lesdoel. Of het leerproces succesvol verloopt is periodiek te meten met toetsen zoals de Sneltoets van Nieuwsbegrip of de toets Begrijpend lezen van het CITO. Beide testen meten alleen het eindresultaat en geven geen informatie over de deelprocessen. De manier van testen is ook niet richtinggevend voor de inhoud van de leesles. Daarmee is niet gezegd dat het voorbereiden op een toets geen zin heeft. We willen immers niet dat leerlingen verbaasd zijn over een over een onverwachte manier van vragen. Neem daarom een aantal weken voordat je een toets afneemt de toets van vorig jaar door met de leerlingen. Laat ze in de kleine groepjes die je al standaard hebt puzzelen op de vragen en de soort vraagstelling. Geef tips en ideeën hoe ze iets kunnen aanpakken. Zoom ook tijdens een les over tekstsoorten in op de tekstvorm toetsen (zie www.nieuwsbegrip.nl, ‘Basismateriaal’ (links in het menu) - tabblad ‘tekstsoorten’).